จาก วารสารผู้ไถ่ ฉบับที่ 38
(กันยายน - ธันวาคม 2538)

สิทธิชุมชนกับการจัดการทรัพยากร

            ป่าชุมชนมีประวัติความเป็นมายาวนานและปรากฏให้เห็นอย่างแพร่หลายในชุมชนชนบทภาคเหนือและภาคอีสาน ชาวบ้านอาจเรียกป่าชุมชนโดยใช้ชื่อที่แตกต่างกันออกไปในแต่ละภูมิภาค และตามประโยชน์ใช้สอยหรือลักษณะที่ตั้งของป่า เช่น ป่าต้นน้ำในภาคเหนือ หรือป่าโคก ป่าทามในภาคอีสาน เป็นต้น  แต่ความหมายโดยรวมก็คือ ป่าที่ชาวบ้านถือว่าเป็นของส่วนรวม หรือ "ป่าหน้าหมู่" ตามคำเรียกขานของชาวบ้านในภาคเหนือ  ป่าชุมชนเป็นรูปแบบหนึ่งของประเพณีการอนุรักษ์ป่าของชาวบ้าน ซึ่งเชื่อมโยงอย่างแนบแน่นกับวัฒนธรรมการผลิตเพื่อยังชีพในภาคเกษตร โดยมีจารีตประเพณีและความเชื่อในสิ่งศักดิ์สิทธิ์เป็นพื้นฐานในการจัดระบบความสัมพันธ์ระหว่างคนและชุมชนกับทรัพยากรธรรมชาติ ...

 
"เมื่อก่อน เราก็อยู่อย่างนี้ ใช้ชีวิตตามธรรมชาติ ไม่มีผลกระทบอะไร ช่วงหลังๆ มีการผสมผสานจากหลายสิ่งหลายอย่างจากภายนอก ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลง เหมือนสิ่งภายนอกเข้ามา ทำให้ชุมชนสั่นคลอน ไม่เป็นตัวของตัวเอง เกิดจากการที่คนข้างนอกเข้ามามีบทบาท การเข้ามาของเจ้าหน้าที่ภาครัฐ นักท่องเที่ยว ทำให้ชุมชนเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วและชัดเจน"

(พือเดาะ บุญเป็ง ผู้เฒ่าปกาเกอะญอหมู่บ้านป่าแป๋ จังหวัดลำพูน) ...

รศ.ดร.วไล ณ ป้อมเพชร

ประสบการณ์ในการอบรมสิทธิมนุษยชนแก่บรรดาครู อาจารย์ และผู้บริหารโรงเรียนมาเป็นเวลาเกือบยี่สิบปี หลังจากเกษียณอายุแล้ว ทำให้สรุปได้ว่า ครู อาจารย์ ส่วนใหญ่ให้ความสำคัญเรื่องสิทธิมนุษยชนในแง่ของกฎหมาย (น่าจะเป็นเพราะผู้อบรมเรื่องสิทธิมนุษยชนส่วนใหญ่เป็นนักกฎหมาย) และมักจะเน้นรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย โดยเฉพาะพุทธศักราช ๒๕๔๐ (ในฐานะที่เป็นรัฐธรรมนูญฉบับแรกที่บัญญัติเรื่องสิทธิมนุษยชนไว้หลายมาตรา) รวมทั้งบรรดากฎหมายระหว่างประเทศที่ว่าด้วยสิทธิมนุษยชน ทำให้ดูราวกับว่าการละเมิดสิทธิมนุษยชนเป็นการกระทำผิดต่อกฎหมาย และต้องรับโทษทางกฎหมายเพียงเท่านั้น การละเมิดสิทธิมนุษยชนมิได้เป็นการกระทำผิดต่อคุณธรรม จริยธรรม มิได้เป็นการกระทำผิดต่อมโนธรรม และมิได้เบียดเบียนทำร้ายและก่อทุกข์ให้พี่น้องหรือเพื่อนร่วมโลกของเรา ...

จากพระสมณสาสน์ Laudato Si' "ขอสรรเสริญองค์พระผู้เป็นเจ้า" ที่สมเด็จพระสันตะปาปา ฟรังซิส ทรงประกาศเมื่อปีที่ผ่านมา (๑๘ มิถุนายน ค.ศ.๒๐๑๕) เพื่อกระตุ้นเตือนให้บรรดาศาสนิกทั้งหลายได้ตระหนักถึงปัญหาวิกฤติสิ่งแวดล้อม ลัทธิบริโภคนิยม ความเสื่อมทรุดทางศีลธรรม และวัฒนธรรมทิ้งขว้างของคนในยุคปัจจุบัน โดยเฉพาะปัญหาวิกฤติสิ่งแวดล้อมที่ทรงให้ความสำคัญเป็นพิเศษ ดังที่ทรงระบุว่า "ผลกระทบของการทำลายสิ่งแวดล้อมล้วนตกอยู่กับคนยากจน" จึงทรงเรียกร้องให้มนุษย์ทุกคน "เปิดหูเพื่อฟังเสียงร้องของโลกและเสียงร้องของคนยากจน" และให้มวลมนุษย์ทุกชาติทุกภาษาทั่วโลกช่วยกันดูแลปกป้องธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ...